چطور استرس را به انرژی مثبت تبدیل کنیم؟

فرض کنید به زمان مهم‌ترین سخنرانی زندگی‌تان نزدیک شده‌اید و سالن پر از افرادی شده است که شما باید آنها را تحت تأثیر قرار دهید. چه احساسی خواهید داشت؟

 

بر اساس پژوهشی که کارن دویر (Karen Dwyer) و مارلینا دیویدسون (Marlina Davidson) در سال 2012 انجام دادند، ترس از صحبت کردن در جمع، یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های ما انسان‌هاست. اگر مانند بسیاری از افراد، سخنرانی در برابر جمعی از حاضرین بدترین کابوس شماست، احتمالا با نزدیک شدن به یک سخنرانی عمومی ترس شما را فرا خواهد گرفت.

در زندگی موقعیت‌های زیادی وجود دارد که به علت شرایط نامساعد عصبی نمی‌توانیم بهترین عملکرد را داشته باشیم. احساس اضطراب که شامل علائمی مانند ضربان قلب شدید، کوتاه شدن تنفس، عرق کردن و سرگیجه است؛ در چنین شرایطی کاملا طبیعی خواهد بود.

خوشبختانه با کمی تمرین و با استفاده از تکنیکی که تمرکز کردن نامیده می‌شود، شما می‌توانید این انرژی عصبی را تبدیل به تمرکز مثبت بکنید.

تمرکز کردن چیست؟

تمرکز کردن یک تکنیک تجسم قدیمی است که در آیکیدو (هنر دفاع رزمی ژاپنی به معنی «هماهنگی روحی») بسیار رایج است. این تکنیک به شما می‌آموزد که بر روی اینجا و اکنون خود تمرکز داشته باشید و انرژی خود را صرف توجه به بیرون و افکار منفی نکنید. همچنین به شما کمک می‌کند در شرایطی پایدار و استوار باقی بمانید.

آیکیدو ذهن شما را آموزش می‌دهد تا با استفاده از مفهوم «ki» (که به معنی روح، نیروی درونی و انرژی طبیعی بدن است) کنترل واکنش‌های بدن را در دست بگیرد. آیکیدو معتقد است تمام انرژی فیزیکی و روانی از جریان انرژی اطراف بدن به دست می‌آید. زمانی که شما عصبی هستید یا دچار استرس شده‌اید این انرژی از دست می‌رود. اما تمرکز کردن می‌تواند جهت انرژی منفی را در یک مسیر سودمند تغییر دهد.

به زمانی فکر کنید که دچار استرس شده یا ترسیده بودید. چه واکنش فیزیکی‌ای تجربه کردید؟ ماهیچه‌های منقبض، تنفس سریع، دست‌های عرق کرده و ضربان قلب شدید واکنش‌های طبیعی به یک وضعیت پراسترس هستند.

این تکنیک در میانه‌ی دهه‌ی هفتاد میلادی و با تلاش‌های یک روان‌شناس ورزشی، دکتر رابرت نیدفر (Dr Robert Nideffer) به عنوان یک ابزار افزایش انرژی تغییر کرد و در سال 1992 در کتاب «Psyched to Win» منتشر شد. همچنین در سال 2002 یک مربیِ سخنرانی، دکتر دان گرین (Dr Don Greene)، در کتاب «Fight Your Fear and Win» از این تکنیک دفاع کرد.

تمرکز چه زمانی سودمند است؟

شما می‌توانید برای افزایش تمرکز و مدیریت استرس پیش از یک سخنرانی، نواختن موسیقی، امتحان، مصاحبه شغلی، مذاکره یا اتفاقات ورزشی از تکنیک تمرکز استفاده کنید. در واقع هر زمانی که نیاز دارید در یک شرایط سخت، ذهن آزادی داشته باشید این تکنیک می‌تواند مفید باشد.

علاوه بر این، تمرکز می‌تواند در بیشتر موقعیت‌های روزمره‌ی زندگی مفید باشد. اگر لازم است قبل از یک مکالمه‌ی دشوار افکار خود را جمع کنید، یا اگر یک خبر بد را به دیگران بگویید از تکنیک تمرکز برای هدایت اعصاب استفاده کنید، به این ترتیب می‌توانید به راحتی، به شکلی مؤثر و با آرامش ارتباط برقرار کنید.

چگونه خود را متمرکز کنید؟

برای تمرکز کردن سه گام وجود دارد:

گام 1: بر روی تنفس خود تمرکز کنید

بر روی نفس عمیق کشیدن تمرکز کنید، از دیافراگم خود استفاده کنید تا ریه‌هایتان را پر از هوا کنید.
نکته:
اگر با تنفس عمیق آشنا نیستید، زمانی را برای تمرکز کامل بر روی نفس کشیدن صرف کنید و این تمرین را انجام دهید:
بر روی زمین یا یک جای راحت و مستحکم دراز بکشید. دست خود را بر روی شکم‌تان بگذارید و از راه بینی یک نفس عمیق بکشید. با استفاده از هوایی که به درون می‌کشید، دست‌تان را به بالا هل بدهید. سینه و شانه‌های شما نباید حرکت بکنند، فقط شکم‌تان. سپس به آرامی هوا را از دهان‌تان خارج کنید.
به طور آگاهانه تنش را از بدن‌تان خارج کنید. در حالی که بدن‌تان را برای یافتن احساس تنش بررسی می‌کنید، به نفس کشیدن آرام و عمیق ادامه بدهید. این کار را با انگشتان پایتان شروع کنید و به سمت بالای بدن حرکت کنید. همچنان که پیش می‌روید، به تک تک عضلات‌تان توجه کنید. هر عضله‌ای را که احساس می‌کنید در تنش است منقبض و سپس آن را رها کنید.

گام 2: مرکز بدن خود را پیدا کنید

مرکز گرانش بدن خود را پیدا کنید، در تکنیک تمرکز کردن، این نقطه حدود 5 سانتی‌متر پایین ناف در نظر گرفته می‌شود. مرکز بدن‌ خود را به خوبی بشناسید و به یاد داشته باشید که چه احساسی دارد. احتمالا با تمرکز کردن بر روی این قسمت از بدن‌تان احساس ثبات و پایداری خواهید کرد.

زمانی که احساس کردید دچار استرس شده‌اید، به مرکز بدن‌تان توجه کنید و به خودتان یادآوری کنید که تعادل و کنترل را در دست دارید. سپس حداقل برای پنچ بار دم و بازدم عمیق انجام دهید. همچنان بر روی مرکز‌تان تمرکز کنید و ثبات و پایداری را احساس کنید.

گام 3: تغییر جهت انرژی

سرانجام انرژی را در مسیری که می‌خواهید به اهداف‌تان برسید هدایت کنید.

تصور کنید که تمام انرژی بدن‌ شما به مرکزتان جریان پیدا می‌کند. چیزهایی را تصور کنید که به شما برای این کار کمک کند برای مثال این انرژی را مانند یک توپ درخشان، یا یک بالن در نظر بگیرید. تصور کنید که تمام انرژی منفی‌تان را درون یک بالن گذاشته‌اید و آن را رها کرده‌اید. هنگام دم بگویید «من اجازه می‌دهم…» و هنگام بازدم بگویید «…برود».

اگر انرژی را مانند یک توپ تصور می‌کنید، فرض کنید آن را به یک فاصله‌ی بسیار دور شوت کرده‌اید. اگر آن را مانند یک بالن می‌بینید، تصور کنید که بالای سر شما به هوا می‌رود. بگذارید هر چیزی که شما را دچار استرس می‌کند، از شما دور شود. تصور کنید که مرکز بدن‌تان با آرامش پر شده‌ است.

در تنفس بعدی، به این فکر کنید که می‌خواهید چه چیزی به دست بیاورید و بر روی مثبت اندیشی و جملات مثبت تمرکز کنید. هنگامی که اجازه می‌دهید تنش از بدن‌تان خارج شود از تصدیقاتی مانند «این کار مال من است» یا «ارائه‌های من عالی است» استفاده کنید. علاوه بر این باید واژه‌هایی مانند «موفقیت» یا «اعتماد به نفس» را با خودتان تکرار کنید.

با تمرین مهارت بیشتری پیدا می‌کنید

برای اینکه بتوانید از تکنیک تمرکز کردن با اطمینان استفاده کنید نیاز به کمی تمرین دارید. برای این کار لازم است قبل از اینکه با یک موقعیت واقعا پراسترس روبه‌رو شوید، در این تکنیک مهارت کافی پیدا کنید. سعی کنید از این تکنیک در موقعیت‌هایی که مقدار کمی استرس به شما وارد می‌کنند، استفاده کنید. برای مثال با چیزی که هر روز در سر کار تجربه می‌کنید.

روش دیگری که به وسیله‌ی آن می‌توانید تمرکز کردن را تمرین کنید این است که بدن خود را در شرایط پر استرس قرار دهید و سپس سعی کنید خود را متمرکز کنید.

برای مثال نوازندگان، پیش از اجرا تمرکز کردن را تمرین می‌کنند. برای اینکه خود را در شرایط استرس قرار دهند ممکن است تعداد زیادی پله را بالا و پایین بروند و سپس بالافاصله قطعات‌شان را تنها یا در مقابل دیگران بنوازند.

فعالیت بدنی به علت واکنش‌های فیزیکی‌ای که ایجاد می‌کند، مانند افزایش ضربان قلب و کوتاه شدن نفس‌ها، روش بسیار خوبی برای شبیه‌سازی علائم استرس است.

این کار را انجام دهید سپس با توجه به مراحلی که گفته شد مرکز خود را پیدا کنید. به این ترتیب زمانی که واقعا دچار استرس می‌شوید، به خوبی می دانید که باید چه کار کنید.

زمانی که در تمرکز کردن مهارت کافی پیدا کردید، هر زمان که دچار استرس شدید و کنترل خود را از دست دادید؛ می‌توانید از آن به راحتی استفاده کنید. همچنین این تکنیک به شما می‌آموزد هنگامی که با شرایط دشواری روبه‌رو شدید به غریزه‌تان اعتماد کنید.

منبع : آروَن پلاس

کنفسیوس، فیلسوف سر‌شناس چینی، قرن‌ها پیش گفته بود: «شغلی را انتخاب کن که عاشق آن هستی. بدین ترتیب حتی یک روز هم مجبور به کار کردن نخواهی بود». این سخن ایده‌ای زیبا و بسیار ساده به نظر می‌آید. اما همه می‌دانیم زندگی واقعی کمی متفاوت است. متأسفانه همه آن‌قدر خوش‌اقبال نیستند که کار محبوب‌شان را پیدا کنند، آن را دنبال کنند و تا آخر عمر هم شاد و خوشبخت باشند. گاهی زندگی طور دیگری پیش می‌رود! اما برای کشف شور‌و‌شوق واقعی در زندگی راه‌هایی هست که باید یاد بگیریم. مهارت‌ها و عادت‌هایی که موجب موفقیت ما در زندگی می‌شوند. داشتن انگیزه و تقویت آن یکی از این مهارت‌ها است. در این مقاله با انواع انگیزه و تأثیر آنها بر موفقیت ما،‌ مزایای انگیزه درونی و راه‌های مؤثر برای تقویت آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.

 

حتما بخوانید:

• تفاوت انگیزه درونی و بیرونی؛ چگونه انگیزه درونی خود را افزایش دهیم؟
• روانشناسی ایجاد انگیزه؛ 12 راهکار برای اینکه همین الان باانگیزه شوید
• 6 راه افزایش انگیزه در بی‌حوصلگی

انواع انگیزه‌ها

اجازه دهید کمی به عقب باز‌گردیم، به آغاز داستان! انگیزه یکی از اصلی‌ترین دلایل ما برای انجام کار‌ها‌ست. ما برای انجام هر کاری مانند فعالیت‌های روزمره، سرِ کار رفتن (حتی بیش از اندازه کار کردن)،‌ تعیین اهداف، استفاده از قدرت اراده و … انگیزه‌ای داریم. انگیزه‌ها دو دسته‌اند: انگیزه‌های درونی (ذاتی و باطنی) و انگیزه‌های بیرونی (خارجی).

وقتی انجام کاری تمایلات درونی ما را ارضا می‌کند یا برای ما جذاب و لذت‌بخش است، قاعدتا انگیزه‌های درونی ما فعال هستند. در این حالت، ما نیازمند پاداش یا قدر‌شناسیِ دیگران نیستیم. ساز‌و‌کار انگیزه‌های بیرونی کاملا بر‌عکس است. انگیزش بیرونی با محرک‌های خارجی مانند وعده? ترفیع گرفتن یا افزایش حقوق یا دیگر مزیت‌های مادی فعال می‌شود.

شاید اینجا با تناقضی درباره? پاداش مالی رو‌به‌رو شوید! پاداش مالی قطعا انگیزه‌ای بیرونی است اما هم‌زمان باعث می‌شود ما از کار خود لذت [درونیِ] بیشتری ببریم! خوشبختانه پژوهش بسیار بزرگی در‌این‌باره صورت گرفته است. در این پژوهش، با بررسی تحقیقات مرتبط در طول 120 سال گذشته، معلوم شده است که ارتباط بسیار ضعیفی بین پاداش مالی و رضایت شغلی وجود دارد. اوضاع وخیم‌تر هم می‌شود! شواهدی وجود دارد که دریافت پولِ بیشتر می‌تواند اثری منفی بر انگیزه‌های درونیِ شما داشته باشد [و رضایت درونی شما را کاهش دهد]!

مهم نیست پای کدام یک از انواع انگیزه در میان است؛ ما برای زندگی کردن به انگیزه نیاز داریم. ما همواره برای حرکت کردن، جلو رفتن و پیشرفت کردن به انگیزه نیاز داریم. وقتی آن‌چنان خسته‌ایم که نایِ برداشتن حتی یک قدم را هم نداریم، این انگیزه است که ما را به جلو هُل می‌دهد.

بیایید بهترین راه‌های ایجاد انگیزه برای پیش‌رفتن را بررسی کنیم. ببینیم چگونه می‌توان آتشِ شوق‌و‌ذوق درونی را زنده نگه داشت. زمانی که در کنج عزلت فرو رفته‌اید، زانوی غم بغل کرده‌اید و با خود می‌گویید کاش مجبور نبودید هیچ کاری انجام دهید، چه چیزی می‌تواند شوق حرکت را در شما بیدار کند؟

چرا انگیزه? درونی قدرتمند‌تر از انگیزه? بیرونی است؟

همه موافقیم که برای زندگی به انگیزه نیاز داریم. به کدام انگیزه؟ پژوهش‌های فراوانی نشان می‌دهند قدرت انگیزه‌های درونی بسیار بیشتر از انگیزه‌های بیرونی است. این موضوع به‌ویژه درباره? انگیزه‌های پایدار صادق است. چرا؟ پاسخ ساده است. به این فکر کنید که «من می‌خواهم» چه تفاوتی با «من مجبورم» دارد. این دو‌گانگی بیشتر از هر جا در شغل شما پیش می‌آید!

فرض کنید هر روز با بی‌میلی به محل کار می‌روید و هنوز به محل کار نرسیده، هول‌و‌ولا تمام وجود‌تان را در بر گرفته است! با این اوصاف چه لذتی از کار‌کردن می‌برید؟ بهره وری و اثر‌بخشی شما چقدر خواهد بود؟ کیفیت کار‌تان چقدر است؟ جواب این سؤالات روشن است! شما قطعا به این زودی‌ها کارمند نمونه? ماه نخواهید شد!

مشکل انگیز? بیرونی نا‌پایداریِ آن است! دلیلِ این نا‌پایداری احتمالا مقوله‌ای مرتبط با روانشناسی به نام «اصل خو‌گیری به لذت» است. [بر اساس این اصل، انسان‌ها هنگام رو‌به‌رو شدن با رویداد‌ها یا تغییرات بزرگ در زندگی، ترجیح می‌دهند به‌سرعت به سطحی پایدار از شادی باز‌گردند. مثلا اگر افزایش درآمد داشته باشید، انتظارات و امیال شما نیز افزایش می‌یابد و لذتِ پایداری را که داشتید، از دست می‌دهید!] «اصل خو‌گیری به لذت» در واقع بیانِ شیک همین موضوع است که پاداش‌های بیرونی منبعی پایدار برای شادی و رضایتمندی نیستند.

شما به امید ترفیع‌ گرفتن، 100 ساعت در هفته کار می‌کنید! ترفیع هم می‌گیرید. حس خوبی که به دست آورده‌اید تا چه مدت پایدار است؟ پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند حس قدم‌ زدن روی ابر‌ها به‌سرعت از بین می‌رود و شما حریص‌تر می‌شوید. به این ترتیب، شما وارد مسابقه‌ای بی‌پایان برای کسب لذت بیشتر شده‌اید. در هر مرحله، برای حرکت‌ کردن به انگیزه‌های بزرگ‌تر و بزرگ‌تری نیاز دارید. زمانی که به اهداف خود می‌رسید، تازه متوجه می‌شوید که رضایتمندیِ موردنظر را به دست نیاورده‌اید. شما بر «تردمیل لذت» سوار شده‌اید! [حرکت می‌کنید اما هرگز نمی‌رسید.]

شما می‌توانید هر روز بنویسید اما کار شما بدون میل باطنی، فقط سیاه‌ کردن کاغذ است. هیچ تمرینی تداوم نمی‌یابد مگر اینکه از انجام دادنش حد‌اقل کمی لذت ببرید.

– اولیور بورکمان، نویسنده و روزنامه‌نگار

مزایای انگیزش درونی

گفتیم که تلاش‌کردن تنها به امید دریافت پاداش و تشویق بیرونی پایدار نمی‌ماند و لذت‌بخش هم نخواهد بود. اگر هنوز مخالفید، ‌دلایل بیشتری برای‌تان می‌آوریم:

1. عملکرد شغلیِ بهتر

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که انگیز? درونی در مقایسه با انگیز? بیرونی، ابزار قدرتمند‌تری برای پیش‌بینیِ عملکرد شغلی است. وقتی ما برای انجام کاری انگیزه? درونی داریم، از آن لذت می‌بریم و تمایل داریم انجامش دهیم. بنابراین ما آن کار را هر روز انجام می‌دهیم چون به ما شور‌و‌شوق و شادی و رضایت می‌دهد.

2. متعالی‌تر بودن اهداف

دلیل دیگر این است که انگیز? درونی با اهداف متعالی‌تری هم‌سو و آمیخته است. مشارکت در فعالیت‌های عام‌المنفعه یا انجام کار‌های ارزشی در راستای خیر جمعی (به‌جای خیر فردی)، نمونه‌هایی از این هم‌راستا‌ بودن است. آدام گرنت، روانشناس سازمانی،‌ پژوهش مشهوری در این باره انجام داده است. این پژوهش بر روی گروهی از کارمندان انجام شد که در برگزاری فعالیتی خیریه مشارکت داشتند. در این فعالیتِ خیریه، کمک‌های مالی برای دانشجویان کم‌بضاعت جمع‌آوری می‌شد. وقتی تأثیر این کمک‌های مالی بر زندگی و آینده? دانشجویان به کارمندان نشان داده شد، نتیجه شگفت‌انگیز بود! بهره‌وری شغلیِ کارمندان در هفت? اول 400 درصد افزایش یافت! در دراز‌مدت نیز میانگین زمانی که این کارمندان صرف برقراری تماس تلفنی می‌کردند 142 درصد و میزان کمک‌های مالی جمع‌آوری‌شده 171 درصد افزایش یافت.

3. علم‌آموزی بهتر

انگیزش درونی در زمینه? تحصیل (کسب علم) نیز بسیار مؤثر است. پژوهش‌های علمی حاکی از این است که ارائه? انگیزه‌های بیرونی (مانند تشویق و تمجید) انگیزه‌های درونی دانش‌آموزان را تضعیف می‌کند. این مسئله در دراز‌مدت موجب کندی در کسب مهارت‌ها و ایجاد خطا در فرایند آموزش می‌شود. اگر کودکان انگیزه‌های درونی داشته باشند، بیشتر در موضوعات درسی درگیر می‌شوند، بیشتر از آنها لذت می‌برند و آگاهانه برای حل مسئله تلاش می‌کنند.

گویا همه? پژوهش‌ها به نتیجه? مشترکی اشاره می‌کنند: اگر نمی‌خواهید برای کار‌هایی که مجبور به انجام‌ دادن‌شان هستید، احساس بیگاری‌ دادن داشته باشید، داشتن انگیزه? درونی ضروری است.

6 روش برای افزایش انگیزه درونی

چگونه می‌توان انگیزه‌های درونی را پرورش داد؟ خوشبختانه راه‌های زیادی برای تقویت انگیزه‌های درونی وجود دارد. ما بهترین راهکار‌ها را برای شما دست‌چین کرده‌ایم:

1. خود‌باوری دربار? توانایی‌های خود را افزایش دهید

نظریه? «خود‌باوری» را آلبرت باندورا،‌ روان‌شناس آمریکایی‌ ـ کانادایی، در سال 1982 مطرح کرد. خود‌باوری تصور ما از توانایی خود برای دستیابی به اهداف است. به عبارت دیگر، خود‌باوری به این معناست که آیا ما فکر می‌کنیم جربزه? کافی برای موفقیت در کاری را داریم یا نه.

تأثیر خود‌باوری بر اعتماد به نفس بالا‌تر، عملکرد بهتر و افزایش انگیزه روشن است. افرادی که خود‌باوری بالا‌تری دارند، بیشتر تلاش می‌کنند، اهداف دشوارتری برای خود تعیین می‌کنند و انگیزه? بیشتری برای بهبود مهارت‌های خود دارند.

گاهی باور به تواناییِ رسیدن به اهداف، یک پیش‌گویی خود‌محقق‌کننده (خود‌انجام) است و انگیزه? ما برای اثبات این باور و دستیابی به هدف را تقویت می‌کند. [پیش‌گویی خود‌محقق‌کننده، نوعی پیش‌گویی‌ست که با اعلامش، شرایط وقوع آن مهیا می‌شود. مثلا در اواخر بهار سال 1397 در میان ایرانیان شایع شد که به‌زودی قیمت ارز‌های خارجی و طلا افزایش می‌یابد. به همین دلیل، مردم برای خرید ارز و طلا به بازار هجوم بردند و بالا‌ترین جهش قیمتی در تاریخ را در این بازار‌ها به وجود آوردند!]

2. فعالیت‌های خود را با اهداف متعالی گره بزنید

باید با خود صادق باشید که هر کاری را به چه علتی انجام می‌دهید و چه چیزی به شما انگیزه می‌دهد. مهم نیست کاری که انجام می‌دهید چقدر دنیوی و مادی است. شما همیشه می‌توانید کار‌های خود را با اهداف متعالی پیوند بزنید. به این کار در روان‌شناسی، «ساختار‌بندی مجدد روایت» می‌گویند. در سال 1961، جان اف.‌ کندی،‌ رئیس‌جمهور وقت آمریکا از سازمان ناسا بازدید می‌کند. در حین بازدید، با سرایدار سازمان رو‌به‌رو می‌شود و از او می‌پرسد کار شما چیست؟ سرایدار پاسخ می‌دهد:

کمک می‌کنم اولین انسان را به ماه بفرستیم!

این جمله واقعا الهام‌بخش است. موافقید؟ فعالیت‌های خود را طوری روایت کنید که نشان دهد چه کمکی به دیگران می‌کنید و چه اثری از خود در جهان به جا می‌گذارید. با این روش انگیزه‌هایی قدرتمند و با‌معنا برای خود خلق می‌کنید.

3. در فعالیت‌های داوطلبانه مشارکت کنید

شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه و عام‌المنفعه روشی مناسب برای ادای دین به کائنات است. با مشارکت در این فعالیت‌ها و حمایت از نیازمندان، احساس تشخص می‌کنید، مهارت‌های جدیدی می‌آموزید،‌ دربار? خودتان احساس بهتری پیدا می‌کنید و با ارزش‌های درونیِ خود مانند احسان و انسانیت، پیوندی دوباره ایجاد می‌کنید. همه? این ویژگی‌ها نهایتا به افزایش انگیزش درونی شما می‌انجامند.

وقتی کاری را صرفا برای لذت‌ بردن و کمک به دیگران و بدون انتظار پاداش بیرونی انجام می‌دهید، یعنی تمام انگیزه? شما درونی است. خدا را چه دیدید! شاید این احساسات شیرین و انگیزه‌های درونی به تمامیِ جنبه‌های زندگی شما تسری پیدا کنند. به این ترتیب، بدون انتظار شهرت یا افتخار، تمام تلاش‌تان را در انجام همه? کار‌ها به کار خواهید گرفت.

4. منتظر نمانید تا حس‌و‌حال انجام کار به سراغ‌تان بیاید

به‌تازگی پژوهش جالبی در نشریه? «Harvard Business Review» منتشر شده است. بر اساس این پژوهش،‌ وقتی می‌گوییم «نمی‌توانم خودم را برای باشگاه‌ رفتن متقاعد کنم» یا «نمی‌توانم صبح زود بیدار شوم»، در واقع منظور‌ ما این است که حس‌و‌حال آن کار‌ها را نداریم! برای انجام این کار‌ها هیچ مانع فیزیکی‌ای سد راه ما نیست؛ تنها مانع تنبلی است.

خبر خوب این است که برای انجام هیچ کاری به حس‌وحال انجام آن نیاز نداریم. گاهی پیش می‌آید که با اکراه، کاری را شروع می‌کنیم، اما در ادامه از انجام دادنش لذت می‌بریم. آیا چنین تجربه‌ای داشته‌اید؟

مثلا ممکن است بعد از یک روز سختِ کاری،‌ حس‌و‌حال باشگاه‌ رفتن را نداشته باشید. به‌جای ساعت‌ها کلنجار رفتن و دلیل‌تراشی ذهنی، تنها کافی‌ است بروید باشگاه! به خودتان بگویید بعد از باشگاه به این موضوع فکر می‌کنید! وقتی گرمِ تمرین‌کردن شدید و افرادی با وضع مشابه را کنار خود دیدید، ناگهان خستگی و بی انگیزگی از شما جدا می‌شود.

پی‌ریزی و پیروی از برنامه‌های دائمی، روشی دیگر برای غلبه بر به تعویق انداختن کار‌ها‌ است. کافی‌ است به انجام‌ دادن کاری عادت کنید. در این صورت، ناگهان متوجه می‌شوید که ساعت 6 صبح بیدار شدن و به محل کار رفتن یا روزی یک ساعت نوشتن (اگر در حال نوشتن کتاب هستید) اصلا سخت و هولناک نیست.

5. خود‌مختاری و حق تعیین سرنوشت را جدی بگیرید

نظریه خود تعیین کنندگی (خود‌مختاری) را در اواسط ده? 80 میلادی، اساتید دانشگاه روچستر ارائه کردند. [خود‌مختاری یعنی به‌جای پذیرش شرایط تحمیلی، از حق انتخاب و تعیین سرنوشت خود استفاده کنیم.] این نظریه یکی از مشهور‌ترین نظریات در حوزه? انگیزش است. نظریه? خود‌مختاری به بررسی دلایل رفتار‌های ما و دسته‌بندی این دلایل می‌پردازد. بر اساس این نظریه، ما سه نیاز اصلی داریم که با تأمین آنها، نیاز‌مان به رشد و شکوفایی ارضا می‌شود. این سه نیاز بنیادی عبارت‌اند از: شایستگی، خود‌کفایی (استقلال) و وابستگی (احساس تعلق).

اگر شغل‌مان امکان آموختن و رشد را برای ما فراهم کند (شایستگی) و ما به اندازه‌ای استقلال داشته باشیم که خلاقیت خود را بروز و امور را به روش خود انجام دهیم (خودکفایی)، آنگاه انگیزه? ما برای تلاش کردن بیشتر می‌شود و عملکرد ما به اوج می‌رسد. علاوه بر این، ما به‌عنوان موجوداتی اجتماعی، به احترام و ارتباط با دیگران محتاجیم (وابستگی).

هر سه مؤلفه به‌تنهایی یا در ترکیب با هم می‌توانند قدرتمند‌ترین ابزار‌های انگیزشی را در اختیار ما بگذارند. حتی اگر خمود و بی‌انگیزه باشیم، با کمک این ابزار‌ها می‌توانیم به شکوفایی دست یابیم.

6. دلایل جدی‌تری برای انجام‌ دادن کار‌ها پیدا کنید

برخی از شرکت‌ها خواست یا تواناییِ ایجاد انگیزه در کارکنان خود را ندارند. کارکنان این شرکت‌ها با چه انگیزه‌ای عملکرد خوب خود را حفظ می‌کنند؟ در سال 2016 پژوهش جالبی درباره? این موضوع انجام شد. این پژوهش به بررسی میزان انگیزه? کارکنان یک کارخانه? مکزیکی پرداخت. کارکنانِ این کارخانه هر روز کار‌هایی تکراری انجام می‌دادند، هرگز مهارت تازه‌ای نمی‌آموختند، ترفیع نمی‌گرفتند و تخصص‌های‌شان توسعه پیدا نمی‌کرد. همچنین بدون توجه به بهره‌وری، حقوق یکسانی به همه پرداخت می‌شد! به این ترتیب، به‌جز حفظ شغل، هیچ انگیزه? بیرونیِ دیگری در کار نبود.

در این شرایط بود که نوع سومی از انگیزه‌ها به نام «انگیزه? خانواده» کشف شد. کارکنانی که توافق بیشتری با عبارات «تأمین خانواده برای من مهم است» و «منفعت‌ رساندن به خانواده برای من اهمیت دارد» داشتند، انرژیِ بالا‌تری برای کار‌کردن و در نتیجه عملکرد بهتری داشتند. توجه کنید که این کارکنان به‌جز خانواده، انگیزه? درونی یا بیرونیِ دیگری نداشتند!

نکت? مثبت دربار? این انگیزه این است که محل کار یا شرایط شما تأثیری در آن ندارد. فعالیت شما با موضوع عمیق‌تری مرتبط است. اگر حاضر نیستید کاری را به‌خاطر خود‌تان انجام دهید، شاید آن را به‌خاطر کسانی که دوست‌شان دارید، انجام دهید! احتمالا همگی موافقید که این انگیزه بسیار قدرتمند است.

 

نویسنده: رزرونت 

همه‌ی ما زمان‌هایی را در زندگی خود به یاد داریم که رابطه‌ی خوبی با معلم یا مربی‌ خود داشتیم و همین باعث می‌شد مهارت‌های جدید را به‌ راحتی یاد‌ بگیریم و از تجربه‌ی یادگیری لذت ببریم. و البته زمان‌هایی را نیز به‌ یاد داریم که با فردی که قرار بود از او بیاموزیم، هماهنگی لازم را نداشتیم و در نتیجه، یادگیری تبدیل به تجربه‌ای دشوار و ناخوشایند می‌شد.

از تجربه‌ی آموزش به دیگران هم احتمالا به این نتیجه رسیده‌ایم که آموزش به بعضی از افراد آسان‌تر از بعضی دیگر است و متوجه شده‌ایم، بعضی از افراد حتی ممکن است در یادگیری مسائل ساده هم مشکل داشته باشند.

چیزی که بیشتر از همه ناامید کننده است، ناهماهنگی بین سبک های یادگیری است که هم بر نتایج به‌ دست آمده از افراد و هم بر عملکرد تیمی‌ آنها در بلندمدت تأثیر می‌گذارد.

4MAT رویکردی متفاوت برای مربیانی است که سعی دارند بر مشکلات ناشی از تفاوت سبک‌های یادگیری فائق بیایند و تمامی فراگیران را در تجربه‌ی یادگیری سهیم کرده و از رویکردی برای آموزش استفاده کنند که برای همه مناسب باشد.

اگر شما مسئول آموزش و مربی‌گری اعضای تیم یا افراد دیگر هستید (البته، اکثر مدیران و افراد حرفه‌ای با چنین تجربه‌ای آشنا هستند)، باید 4MAT را بشناسید و اگر می‌خواهید تمامی افرادی که در این تجربه دخالت دارند، بیشترین استفاده را از آموزش شما ببرند، باید از آن استفاده کنید.

ایده‌ی مهم 1: سبک‌های یادگیری

ایده‌ی دیوید کلب (David Kolb) در مورد یادگیری تجربی و سبک‌های یادگیری در هسته‌ی مرکزی 4MAT قرار دارد. کلب (استاد شناخته شده و مورد احترام یادگیری)، 4 سبک یادگیری متفاوت را معرفی کرد و ادعا کرد که افراد مختلف، رویکردهای متفاوتی در یادگیری اطلاعات دارند:

• سبک «هم‌گرا»: در این سبک تجارب فعال و مفهومی ارجحیت دارند. افراد این سبک بیشترین توانایی را در کاربرد عملی اندیشه‌ها دارند
• سبک «واگرا»: در این سبک، تجارب عملی و متفکرانه ارجحیت دارند.
• سبک «جذب‌ کننده»: در این سبک، مدل‌های انتزاعی و منطق نظری از اولویت برخوردار است. این افراد در درک مقدار زیادی از اطلاعات و ترکیب آنها به صورت موجز و منطقی بیشترین توانایی را دارند.
• سبک «انطباق‌ یابنده»: در این سبک، تجارب عملی و آزمایش‌های فعال از اولویت برخوردارند.

نتایج به دست آمده حاکی از این است که اکثریت افراد به یکی از دو سبک یادگیری جذب کننده و همگرا گرایش دارند.

در بین افرادی که در حال فراگیری موضوعی هستند؛ برخی بلافاصله بعد از توضیح معلم درس را فرا می‌گیرند که این افراد اغلب سبک یادگیری‌شان جذب کننده است. برخی دیگر مطلب را کمی دیرتر یاد می‌گیرند یا اصلاً سر کلاس یاد نمی‌گیرند، این بدان معنا نیست که این افراد هوش کمتری دارند و نمی‌توانند یاد بگیرند بلکه سبک یادگیری‌شان متفاوت است و ممکن است واگرا، هم‌گرا یا انطباق‌‌ یابنده باشد. تغییر شیوه‌ی تدریس از حالت سخنرانی صرف به استفاده از ابزارهای مدرن آموزشی مانند پاور پوینت و فیلم‌های آموزشی، استفاده از روش بحث گروهی و انجام فعالیت‌های عملی در حین تدریس می‌تواند باعث یادگیری مو?ثرترِ اکثر افراد و افزایش انگیزه آنان شود. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که برخی از افراد با هیچ یک از این روش‌ها در کلاس یاد نمی‌گیرند و باید خودشان در یک محیط دیگر مثل منزل درس را یاد بگیرند.

پیتر هانی (Peter Honey) و آلن مامفرد (Alan Mumford)، به این نتیجه رسیدند که احتمالا به‌ خاطر سپردن این واژه‌ها و اصطلاحات دشوار است، بنابراین رویکرد ساده‌تری را پیشنهاد دادند:

• متفکران: افرادی که تمایل دارند قبل از رسیدن به نتیجه، اطلاعات لازم را جمع کنند.
• نظریه‌پردازان: این افراد تمایل دارند نظریه‌ای را که در پس هر سوژه قرار دارد، قبل از به‌ کارگیری آن، بدانند.
• فعالان: افرادی که می‌خواهند مستقیما خود را به دست تجربه‌ی جدید بسپارند و عملا نظریه‌ پردازی را دوست ندارند.
• عملگرایان: افرادی که دوست دارند مطالبی را که آموخته‌اند به جامه‌ی عمل درآورند و به تکنیک‌های عملی علاقمند هستند.

وقتی مربی‌ از سبک یادگیری‌ِ در اولویتِ شما استفاده می‌کند، بهتر و سریع‌تر یاد می‌گیرید و زمانی که از رویکردی که مورد علاقه‌ی شما نیست استفاده می‌کند، فرآیند یادگیری برای شما سخت و ناخوشایند می‌شود.

بنابراین وقتی شما هم در مقام مربی قرار می‌گیرید، برای اینکه فراگیران‌تان بهتر یادبگیرند، باید نیازها و تمایلات سبک‌های یادگیری آنها را مدنظر قرار دهید.

ایده‌ی مهم 2: یادگیری تجربی

کُلب همچنین این موضوع را مورد بحث قرار داد که بزرگسالان، زمانی مهارت‌های گوناگون را بهتر یاد می‌گیرند که آنها را به‌ صورت تجربی و عملی بیاموزند. این موضوع، شامل مراحل زیر در یادگیری می‌شود:

1. دست به اقدام زدن و مشاهده‌ی نتایج آن.
2. درک اینکه این نتایج، حاصل، اقدامی هستند که انجام داده‌اند.
3. ایجاد اصول و قوانین کلی از اتفاقی که در حال روی دادن است.
4. آزمایش این قوانین. (برگشت به مرحله‌ی اول)

4MAT فرآیندی است که می‌توانید از آن برای آموزش افراد به روشی که برای همه‌ی سبک‌های یادگیری مناسب باشد و ایده‌های کلب را نیر در بر بگیرد، استفاده کنید.

استفاده از این ابزار

در مرکز 4MAT، چرخه‌ی آموزشی‌ 12 مرحله‌ای وجود دارد که فراگیران در حین یادگیری مهارت‌های جدید آن را طی می‌کنند. مربیان خوب، با این چرخه کار و سعی می‌کنند که فراگیران را در تجربه‌ی یادگیری سهیم کنند، اطلاعات، دانش و نظریه‌ها را در اختیارشان قرار دهند، مهارت‌های خود را به آنها منتقل و مطالب آموخته شده را در ذهن‌شان ماندگار کنند. این فرآیند در تصویر زیر نشان داده شده است:

در طول سه مرحله‌ی اول این چرخه، شما به عنوان مربی سعی دارید تا توجه و علاقه‌ی فراگیران را به مطالب جلب کنید. شما به آنها در شناخت ارزش واقعی مطالب کمک می‌کنید و آنها را وادار می‌کنید تا به این فکر کنند که چطور مطالبی که به آنها می‌آموزید، با چیزهایی که از قبل می‌دانند هماهنگ هستند و تجارب کنونی‌شان را تقویت می‌کنند.

در طی مراحل 4 تا 6، دانش فراگیران را افزایش می‌دهید و آنها را تشویق می‌کنید تا خودشان در جستجوی حقایق برآیند. طی انجام این کار، به فراگیران کمک می‌کنید تا بین چیزهایی که می‌دانند و مطالبی که به آنها می‌آموزید ارتباط برقرار کنند. وقتی خودشان حقایق را کشف می‌کنند، زمینه‌ی بزرگ‌تری را که اطلاعات در آن جای می‌گیرد، فرا می‌گیرند. همه‌ی این موارد به ایجاد زیربنای نظری مناسبی از مطالب موردنظر کمک می‌کنند.

در طی مراحل 7 تا 9، مهارت‌های عملی را که از تئوری استخراج می‌شوند به‌ فراگیران یاد می‌دهید و آنها را تشویق می‌کنید تا شناخت خود از مطالب را مورد آزمایش قرار دهند. در این مرحله، فراگیران، درک و شناخت خود را اصلاح می‌کنند و اطلاعاتی را که آموخته‌اند به کار گرفته و عمومیت می‌دهند.

در نهایت، طی مراحل 9 تا 12، فراگیران را تشویق می‌کنید تا مهارت‌هایی را که آموخته‌اند توسعه دهند. این کار باعث تمرین در مهارت‌های جدید می‌شود و به نهادینه شدن آنها کمک کنند.

وقتی با استفاده از این رویکرد، دوره‌ی آموزشی خود را ساختار‌بندی می‌کنید، می‌توانید با استفاده از تمامی سبک‌های یادگیری، افراد را درگیر فرآیند آموزشی کنید.

• متفکران این فرصت را پیدا می‌کنند تا اطلاعات را جمع‌‌آوری کرده و قبل از اینکه به نتیجه برسند، به آنها فکر کنند.
• نظریه‌پردازان، این فرصت را پیدا می‌کنند تا ایده‌های جدید بیاموزند و آنها را با نظریه‌های قبلی هماهنگ ساخته و به مرحله‌ی عمل درآورند.
• فعالان این فرصت را پیدا می‌کنند تا در زمان مناسب، دست به عمل بزنند و تکنیک‌های جدید را آزمایش کنند.
• عمل‌گرایان خواهند دید که تکنیک‌هایی که یاد می‌گیرند، ریشه در حقایق داشته و فوایدی عملی‌ دارند که با توضیحاتی که از قبل داده شده است، هماهنگی کامل دارند.

نکته 1

در این مطلب، ما فقط قسمت مرکزی 4MAT را مورد بررسی قرار دادیم: 4MAT سیستمی پیشرفته است که اطلاعات زیادی در اطراف آن وجود دارد و در اینجا فقط به خلاصه‌ای از آن بسنده کردیم.

نکته 2

موقعیت‌های مختلف، معمولا افرادی که سبک‌های یادگیری متفاوت دارند را جذب می‌کنند و افراد هم، اغلب گروه‌ها یا حتی حرفه‌هایی را انتخاب می‌کنند که به رویکرد آنها نزدیک‌تر باشند. اگر متوجه شده‌اید که مخاطبان‌تان، رویکرد خاصی را ترجیح می‌دهند، باید رویکرد خود را با آنها هماهنگ کنید. همچنین، انواع مختلف اطلاعات، به رویکردهای مختلفی نیاز دارند. مثل همیشه، برای انتخاب رویکرد مناسب از منطق‌تان استفاده کنید.

مثال قصد ما در اینجا ارائه‌ی مثال نیست، بلکه فقط می‌خواهیم شما را کمی به تفکر وادار کنیم.

کدام‌ یک از سبک‌های یادگیری هانی و مامفرد، روش های یادگیری‌ را که ترجیح می‌دهید، نشان می‌دهند (حتی شاید به یکی کمتر تمایل دارید و به یکی بیشتر)؟ افرادی که باید به آنها آموزش بدهید، چه سبک یادگیری‌ را بیشتر ترجیح می‌دهند؟ (می‌توانید از آنها سؤال کنید کدام رویکرد را ترجیح می‌دهند). پاسخ‌های شما، چه نکته‌ای درباره‌ی رویکرد آموزشی‌ که باید به‌ کار بگیرید به شما می‌گوید؟

وقتی به دوره‌هایی که قبلا تجربه کرده‌اید فکر می‌کنید، آیا رویکردهایی وجود داشتند که با‌ آنها راحت‌تر بودید یا رویکردهایی که اصلا با آنها راحت نبودید؟ به‌ عنوان مثال، آیا شما فردی نظریه‌پرداز هستید که در مدرسه از تجارب و آزمایشات عملی خسته می‌شدید؟ یا فردی عمل‌گرا هستید و نمی‌توانستید درس ریاضی را تحمل کنید؟ و آیا معلمانی بوده‌اند که نمی‌توانستید از آنها چیزی بیاموزید که حالا متوجه می‌شوید دلیل آن هماهنگ نبودن سبک‌های یادگیری‌تان بوده است؟

همه‌ی اینها چه چیزی درباره‌ی رویکرد آموزشی‌تان به شما می‌آموزند؟ و حالا که اینها را می‌‌دانید، قصد دارید با آنها چه کار کنید؟

همواره به این نکته توجه داشته باشید که سبک‌های یادگیری قابل تغییرند و افراد می‌توانند بنا بر موقعیت خود، سبک یادگیری‌شان را تغییر دهند. شما با شناسایی سبک یادگیری خود به ارزیابی نقاط ضعف و قوت خود می‌پردازید و همیشه به یاد داشته باشید که همه یاد می‌گیریم اما با سبک‌های متفاوت.